Dane sieci EARS-Net z 2019 roku o oporności na antybiotyki w Polsce i Europie
Europejskie Centrum Kontroli i Prewencji Chorób (ECDC) w Sztokholmie co roku publikuje w ECDC Surveillance Atlas of Infectious Diseases (http://atlas.ecdc.europa.eu/public/) oraz w raporcie epidemiologicznym dane o oporności na antybiotyki szczepów bakterii izolowanych z krwi i płynu mózgowo-rdzeniowego, zbierane w ramach Europejskiej Sieci Monitorowania Lekooporności EARS-Net (ang. European Antimicrobial Resistance Surveillance Network). Monitorowanie oporności na antybiotyki obejmuje osiem istotnych w epidemiologii oporności na antybiotyki gatunków bakterii: Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa, Acinetobacter baumannii, Staphylococcus aureus, Enterococcus faecalis, Enterococcus faecium oraz Streptococcus pneumoniae. Zbiórka danych w każdym z krajów Unii Europejskiej (UE) oraz krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego: Islandii i Norwegii (EOG) jest koordynowana przez narodowe ośrodki monitorowania oporności na antybiotyki. W Polsce funkcję koordynatora pełni Krajowy Ośrodek Referencyjny ds. Lekowrażliwości Drobnoustrojów w Narodowym Instytucie Leków.
Dane z 2019 roku wskazują duże zróżnicowanie oporności na antybiotyki w Europie, zarówno w poszczególnych krajach, jak i biorąc pod uwagę pary drobnoustrój-antybiotyk i grupy antybiotyków podlegajace monitorowaniu. Nadal, podobnie jak w latach poprzednch, zaobserwowano wyższe odsetki szczepów opornych na antybiotyki w krajach na południu i na wschodzie UE.
Najczęściej izolowanym z posiewów krwi drobnoustrojem jest E. coli, stanowiąca 44,2% wszystkich identyfikowanych szczepów bakterii. W Europie więcej niż połowa szczepów tego gatunku jest oporna na co najmniej jeden antybiotyk. W Polsce oporność E. coli na ampicylinę osiągneła w 2019 roku niemal 62%, oporność na cefalosporyny III generacji 17,1%, na fluorochinolony 33,0%, na aminoglikozydy 12,6%, a jednoczesna oporność na cefalosporyny III generacji, fluorochinolony i aminoglikozydy 9,3%. Niemal 10% szczepów jest oporna na trzy podstawowe grupy leków co jest bardzo niepokojące, ponieważ leki te są stosowane powszechnie w terapii empirycznej zakażeń w szpitalach. Kolejnym niepokojącym zjawiskiem jest obserwowana w wielu krajach europejskich oporność na karbapenemy u K. pneumoniae przekraczająca 10%. Zjawisko narastania oporności na karbapenemy u K. pneumoniae obserwowane w Polsce od 2016 roku jest związane z rozprzestrzenianie się szczepów K. pneumoniae wytwarzajacych karbapenemazy, zwłaszcza karbapenemazę NDM. W 2019 roku w Polsce wśród K. pneumoniae izolowanych z krwi stwierdzono 7,7% szczepów opornych na karbapenemy, a 45% izolatów wykazywało jednoczesną oporność na cefalosporyny III generacji, fluorochinolony i aminoglikozydy. Oporność na karbapenemy jest również często notowana w Polsce u pałeczek niefrementujących z gatunków P. aeruginosa i Acinetobacter spp., odpowiednio ok. 25% i 71%.
W Europie oporność ziarenkowców Gram-dodatnich na antybiotyki stanowi mniejszy problem niż oporność obserwowana u pałeczek Gram-ujemnych. W całej Europie od kilku lat obserwuje się trend spadkowy oporności na metycylinę u S. aureus, a w Polsce odsetek MRSA (S. aureus oporny na metycylinę) utrzymuje się na porównywalnym poziomie ok 15-16%. Również oporności na antybiotyki u S. pneumoniae, pomimo różnic w poszczególnych krajach, utrzymuje się od kilku lat na porównywalnym poziomie. Wyjątek stanowi oporność na wankomycynę u E. faecium, której wysokie odsetki obserwowano w różnych krajach, niezależnie od położenia geograficznego. Polska z odsetkiem 44% szczepów E. faecium opornych na wankomycynę należy obok Grecji (47,0%), Litwy (39,8%), Łotwy (39,7%), Irlandii (38,0%) i Węgier (35,9%) do krajów o najwyższym odsetku oporności na wankomycynę u E. faecium w Europie.
Dane sieci EARS-Net z 2019 roku wskazują, że pomimo usytuowania oporności na antybiotyki jako jednego z priorytetów polityki zdrowotnej w Unii Europejskiej oraz działań podejmowanych w poszczególnych krajach w ramach realizacji narodowych strategii przeciwdziałania oporności na antybiotyki, zjawisko to nadal stanowi jedno z najważniejszych wyzwań zdrowia publicznego w Europie. Trwająca obecnie epidemia COVID-19 powodująca ogromne obciążenie systemów ochrony zdrowia i ograniczająca dostępność badań mikrobiologicznych ze względu na przekierowanie działalności laboratoriów mikrobiologicznych na diagnostykę koronawirusa będzie niewątpliwie miała również wpływ na sytuację oporności na antybiotyki w Europie w roku 2020.